LIBRARY OF CONGRESS.

[ SMITHSONI AN DEPOSIT. J

è

t UNITED STATES OF AMERICA.

DESCRIPTIO

ORNA MENTO RUM MAXIMAM PARTEM AUREORUM

ET

NUMORUM SAECULI Villi1 ET tX.% m PRAEDIO HOEN, IN PAROCHIA EGER

IN DIOECESI NORVEGIAE AGERSHUSIENSI, ANNI MDCCCXXXIV MENSE AUGUSTO,

REPERTORUMj AUCT.

PROF. LINGG. ORIENT. ET TfUMOPHYLACH UNIV. PR^EFECTO»

CUM DUABUS TABULIS LAPIDI INCISIS.

AD DIEM NATALE M AUG. REGIS CAROLI JOHANN1S ANNO MDCCCXXXV CELEBRANDUM, PROLUDEND1 CAUSA CONSCR1PTA, & JUSSU COLLEGI! ACADEMIC1 UNIV. REG. FRED. ET1AM SEORSUM EDITA.

CHRISTIANIiE. Typis Lehmannianis.

MDCCCXXXV.

Abul-Feda, in Geographia.

Inter thesauros, qvos terra ante multa secula sibi commsissos nostris tan- dem temporibus luci reddidit, illustrem sibi locum vindicant ornamenta et nu- mi, qua? anni 1834 mense Augusto in prandio Hoen dicto in parochia Eger in dioecesi Norvegia Aggershusiensi sunt reperta. Maxima eorum pars ex auro purissimo est elaborata; pauca sunt argentea, Qva? sunt aurea, ponderis sunt 88^ unciarum. Metalli pretium itaque magnum; sed multo majoris hasce res aestimat antiquitatis amans, et ob set aleni & ob varietatem & ob omnium in uno loco collectionem.

In planitie lutosa , 20 s. 30 passus ab asdifìciis praedii sita, ubi antea paius fuit, quae recentioribus temporibus partim natura partim arte est exsic- cata, mercenarius incilia ducens, die 12 mo Aug. res illas, tres pedes sub su- perfìcie occultas et omnes materia albicante involutas, qua? reliquia? pannuli fuisse videbatur, aere vero admisso brevi evanuit. Unum modo ornamentum, fìbula, infra loco 6to describenda, die 16to Aug. reperta est, sed in luto, quod

') o : Qvod totum non est notum , non totum est negligendum , nani partem nosse prae- stat qvam totum ignorare.

4

ex eo loco, ubi cetera apparuerant, effossum erat, unde concludendum , hanc fodiendo a ceteris fuisse separatam.

Quum ab bisce ornamentis, qvae historiara raedii eevi scrutanti magni sunt momenti, describendis R. KEYSER, lector historia?, antiquitatum septen- trionalium peritissimus , aliis occupationibus districtus non solum hodie impedi- retur, sed din e tiare impeditus foie videretur, ne tam din ignota relinqverentur, ea describere sum ausus, pluribus ab hoc viro doctissimo adjumentis mecum cominunieatfs.

Numi & ornamenta aurea sunt numero 52, argentei numero 13, Sz frag- menla nonuila. Ad ea describenda. aggrediar.

1. Orbis magnus aureus, ponderis 37^ unciarum, fermae fere eircalariSy diametri 11| pollicum. Ex tribus virgis sive fìlis crassi» aurei» oetaiìguiis, qvorum pars media plus duplo crassior est quam fines , est contorta». Fines hormu non sibi oceurrunt, sed duabus aìiis virgis aureis sunt annexi, qvarum fines sibi oceurrentes sunt contorti. Per spatia, sibi invicem non omnino ir- q va- lla , qvinqve Ixabet nodos qvorum qvisque ternis minoribus nodis qvadri- Lateris, singulis in singulis filis, efficitur. In singulis nodis typi sat rudes sunt ineusi. Hic orbis colio ornando destinatus fuisse videtur. Pars tenuissima cervici et maxime crassa (diametri \ poìlieis), ubi nxaxirnus est notiùs, pèctofi imponebatur. Formam linjus orbis magnitudine dimidià exlìibet Tab. ì. fig. J.

2. Orbis aureus minor ponderis IO unciarum, diametri 9 pcllicuni, e sex fìlis erassis aureis faetas, qvorum bini contarti tres formaut duplices . qui rursus sunt contorti; Nexus contorsione imitali est effeeìus , et noe loco crassities est dimidio minor quam loco opposito. Hic etiàm collo ornando in- serviisse videtur. Formare ejus niagnit. dim. exhibet Tab. I. fìg. 2.

3. Orbis aureus oblongus, ponderis 13}£ unciarum , diametri majoris 3J; pollicum, minoris 2^ pollicum, e sex virgis aureis crassioribus, eadem ratione ae proxime antecedens, contortus, et nexus simiiis, qyo loco est maxime teouls*

5

opposito maxime crassus poli.)» Formam hujus, magn. dim. exhibet. Tab. I.

4. Orbis aureus oblongus, ponderis 10J unciarum5 diametri majoris 3J poli., minoris 2j poli., instar ejus, qvem primo loco deseripsi, ex tribus crassis filis aureis contortus, qvorum pars media est crassior, qvam fìnes, quos virga aurea simplex connectit, Formam hujus, magn. dim. exh. Tab. I. fig. 4.

5. Orbis aureus oblongus, ponderis 3— unciarum, diametri majoris 3 poli., minoris 2f poli., e virga aurea simplici formatus cujus pars media multo crassior quam fìnes, extrorsum semirotunda, introrsum plana, fìnes vero rotundi & nexu juncti. Formam hujus, magn. dim. exh. Tab I. fig. 5.

Qui Stio, 4to & 5to loco sunt deseripti armillae fuisse videntur, et sicut etiam pra?cedentes, tempore paganitaffs haud dubie in Norvegia elaborati sunt. Nani orbes & annuii minores, simili modo contorti in Norvegia in sepulcris gen_ tilium soepius reperiuntur. Vetustatem indicant et juncturae, nexu, non ferru- minatione, facta?, & typi incusi sat rudes, qvi artis infantiam produnt.

6. Fibula pectoralis aurea-) ponderis 44£ linciarmi!, e lamina aurea con- vexa elaborata, 8c foliis aureis ornata tenuibus, inter qva? linea? vitri metallici glauci sinuantur. Lateri interiori acus crassa argentea aniea affixa fuit, mine inde soluta, cujus euspis ansa? aurea? eidem lateri affixa? erat inserenda. Haec fibula vesti ante pectus juiigenda? inserviisse videtur. Formam fibula? & acus, magnitudine vera exhibet Tab. I. fìg. 6 & 7.

Latus fibula? interius magn. dim. exhibet Tab. I. fig. 6. b.

In terris septentrionalibus haud raro reperiuntur fibula? ejusdem fere forma? tripartita? sed minores opere rudieri & metallo viliori , ahenea? scilicet, cfr. Nordiska Fornlemningar af I. G. LILIEGREN. Stockholm 1823. 2dra Bandet. LXXI. & Samlingar fòr Nordens Fornàlskare af N. H. SJÒBORG. Stockholm 1824. Tom 2. PI. 7. fìg. 23. In museo univerestatis Norvegie» similes asservantur. Fibula nostra vero elegantia? & artis est majoris quam ut

priscis temporibus in septentrione facta esse sit censenda; ex australibus Eu- ropa terris, fortasse e Graecia, unde plures res postea enumerando sunt ori- unda^ hue venisse videtur. j

7. Numi 19 aurei & argentei^ nimirum : a. Numi cufici Abbasidici 9, quorum aurei 8, argenteus unus. a. Numus aureus Mansuris Chalifa?. P. adv. in area:

*) aJ ^éCyfc X sO^j &)Jf Vf &5f ^ o: Non est Deus nisi Deus unicus. Socio caret. in marg.:

Mohammed est Apostolus Dei, missus ut directionem et religionem veram, qua est instructus (reliquis) religionibus omnibus superiorem reddat. fé Corani Sur. 9, v. 34.)

P. av. in area : cA^zst^ o : Mohammed Apostolus Dei.

in marg. :

In nomine Dei cusus est hie denarius (o: aureus) anno 152 (zzz769p.Chr. n )

/3. Numus Mehdu, Chalifae: P. adv. ut in lit. jx.

P. av. ut in lit. «, sed in marg. annus 162 zzi 778 -79 p. Chr. n. y. Numus Harunis al Raschidi, Chalifa?. P. adv. ut in lit. «.

P. av. ut in lit. a, sed in area subtus: j^r* 3: Dsehafar, et in marg. an- nus 180 = 796-97 p. Chr. n.

Dschàfar^ eujus in hoc numo tlt mentio , ex illustri gente Barmekidarum,

*) Literae mimorum cufica in descriptione literis neechiis sunt expressae.

7 m

primura ab Harune admodum dilectus, Vezirius (o : princeps consiliorum et rerum gerendarum administer) anno 182 est creatus, postea anno 187 supplieio tradi- tus. Hune numum depictum exhibet Tab. II. fig. 8.*) $. Numus Aminiy fìlii Harunis, haeredis regni,

P. adv. ut inlit. ce\

V. av. area ut in lit. a,

marg. exterior ut in lit. sed annus, ut videtur, 182=798-99 p. Chr.n. marg. interior:

(Numus hic) ex iis est, qvos (cudi) jussit Emirus al-Amin Mohammed, fi-

lius Emiri fìdelium.

e. Numus Harunis. P. adv„ ut in lit. a„

P. av. ut in lit. sed in area subtus r ^AAksrJf o : Chalifa, et inmarg: annus, ut videtur, 182, vocabuTo numerum denarium indicante sub ansa afFixa latente. £. Numus simitis, sed anni 184=800 p. Chr. n. ^ Numus Motevakkelisy Chalifae. P. adv. area ut in lit.

marg. inter. f^/X^cj ^aXXS^ 5?jl 2*Xuu JJ/4^ e^C* ° "

In nomine Dei etc. Mervae anno 234 (= 848-49 p. Chr. n.)

marg. exter. sJJf ^joaì y^Xc^Jf ^yy^> L^ ò** ^ ^ f0^ 0 1 (Cor. Sur. 30,4.5.)

Dei erat eritque imperinm, et illa die auxilio Dei laetabuntur Fideles. P. av. in area

Deol Mohamnred est Apostolus Dei. Al-Motevakkel al' -allah.

*) Numi & qvae seqvuntur ornamenta omnia magnitudine verà sunt depicta.

in marg. ut in marg. part. adv. lit a. sed hisce adjectis: <—^j ■ " t ^ ^ — > ^ o: vel invitis plurium Deorum eultoribus. In hoc mimo solo meatio fit urbis, ubi est cusus, Mervae scilicet, urbis Chorasanae, provinciee Persiae c-rientalis. Hune numum depictum exhibet Tab, II. fig. 9.

Numus aureus.

P. adv. ut in lit a.

P. av. ut in lit. a. sed in area supra &)J o : Deo (sit laus ! ) et in margine annus detritus.

i. Numus argenteus.

Area utraque ut in lit. sed margo utraque detrita.

Numorum septem priorum nullus in museo Asiatico academias imperiali? Fetropolitanae anno 1826 adfuit, quo anno cel. C. M. FR.EHN reeensionem nu- morum Mohammedanorum hujus academiae, qua talibus numis nullum in Eu- ropa numophylacium est locupletius, edidit. b. Numi Byzantìni aurei qvatuor.

a. P. adv. DX VALENS PF AVG# Protome diademate ornata, & destra porrecta, sin. sceptrum tenens. P. av. SALVS REIP. Vir paludatus stans d, labarum , s. Vietoriolam , eaptivum pede dextro calcans. In area duo astra Subtus: SMT.

Hie. numus qui nec in museo Vindob. nec in museo regis Danias inveni- tar? a cel. Mionnet raris adscribitur. Cusus inter annos 364 & 378 p, Chr. n.

/3. P. adv. MIXAHL S. ©COLORA. Protomae adversae imperatoris & ma- tris Theo dora?.

P. av. IhSUS X(R)ISTOS * Protome adversa Christi. Pone crux.

Hic numus, qui a Michaele HI, ab anno 812 ad 867 p. Chr, n. regnan- te, est cusus , & in Museo Vindob . solus hnjus imperatoris numus adest . a cel. Mionnet raris adscribitur.

y% P. adv, TlbPF AYG. Protome adversa stemmate cruccerò ornata.

P. av. VICTORIA AVGG. Typus detritus.

Numus Tiherii Constantini (inter annos 578 et 582 regnantis) esse videtur \ P. adv. CO (raargo reliqua abscissa). Protoma3 duae viriles. P> av. margo abscissa. Protome virilis, d. crucem

Typus uterque omnino similis mimo Constantini Vti Copronymi (inter annos 741 - 775 regnantis) qui in Catalogo Musei Vindobonensis P. II. Tab. II. xy 4, depìctus exhibetur,

c. Numi Francogallici qvìnqve.

m. Aureus. P. adv. DN HNVVDOVS NHAVG. Caput diademate cìnctum, P. av. SMVXVS DIYIWMIS (retrograde) Crux corona ( laurea?) eincta.

Totus numus serie triplici globulornm aureorum cinctus, & ansa eleganti» cujus pars abest, instritctus. Hunc delineatum pvaebet Tab. Il, fìg. 10.

Alius aureus simìlis, sed sine serie globulorum, & ansa rwdiori prseditus.

Quanquam inscriptio adv» nomen barbariee scriptum cxhìfeét> vix est d ubi uni, quin hi numi a Ludovico Pio (ab anno 814 ad 84© regnante) sint cusi. Nani cel» Le Blanc in opere : ,.Traiié historiqué ^I«es ìììotìnoyes de France. Am- sterdam 1692" pag. 1075 «umos hujus imperatoris exhibe^ qvorurn pars aversu nostris omnino est similis, et pars adv, fert: DN HLVDOVVICVS IMPAVG, quas inscriptio in nostris numìs a sculptore libale espressa videtur.

Aureus. p. adv, HL (VD) OVVICVS IMPAVG, Caput laurea cinetum. P. av. IIARILATVMf. Propylamm templi. Cfr. Tab, IL fìg. n>

Fere similem> sed argenteum, exhibet Le Blanc 1, C, lì, 4. Hosce numos esse Luduvici Pii & non Ludovici lidi, exinde apparet, qvod capita omnino similia in sigillis iliius imperatoris exstant» Cfr. Trésor de Numismatique et de Glyptique, grave' par les procede's de M. Achille Collas, sous la direction de ,VM. P. Delaroche, M. H. Dupont et M. Ch. Lenormant. Paris 1834. Ire Lrvraison de la 9nie sèrie, 2de classe^ PL L Ut. 10 & 11.

2

ì. Argentei» inauratus. P. adv. fPIPPINVS RE(X). Protome regis. P. av. AQV1TV (sic) MVORYM. Propykeum templi, in quo erux.

Hic est nuimis Pipi ni , (Ludovici Pii fìlii), regis Aquitaniee, qui ante patrem mortuus est. Numum fere similem exhibet Le Blanc. I. c. pag. 111.

e. Argenteus inauratus. P. adv. HLOTHARIVS ACS. Caput* diademate (vei corona laurea?) cinctum. P. av. XRISTIANA RIHCIO. Propyla?um templi Cfr. Tab. IL fig.I2.

Hunc numum esse Lotharii imperatoris ( ab anno 817 ad 855 regnantis), lttt. ACS, qua? Augustus sunt legenda?, arguunt, Lothario filio non nfei reg* appellato. Numus similìs cum capite imperatoris apud Le Blanc desideratili; sed numum cum p. av. simili L e. p. 113 n. 4. exstat, ubi legitur XR1STIANÀ RELCIO, legendum: Christiana Religio.

d. Numus Anglosaxonicus argenteus inauratus. P. adv. fVVLFRED (A) R...JEPI. Protome adversa. P. av. fSAEBERHT MONE (T) A. Mono- gramma. Cfr. Tab. II. fìg. 13.

Ilio numus a V uff redo xArchiepiscopo Cantabrigiensì (Inter annos 803 & 820 p. Chr. n.) est cusus. Fere similem exhibet „Saxon Chronicle with an english translation kc. hy the Rev. I. Ingrani. London 1823. PI, 2. n. 33. Roger Rudings Annals of the coinage of Britain adire non licuit.

Numi hi omnes ansas habent affìxas, unde conelndere licet, eos ex torqae aptos fuisse. Qvaei -iiiseriptionum lherae sub ansis latent, eas uncini* inclusi»

8. Multa ornamenta minora, maximam partem aurea, pauea argentea inau- rala, nonnulla ansis htótsucta, plurima, ut videtur, torqui olim inserta. Sunt hujuscemodi:

a. Laminai aureai -planai & rotunda», magnitudinis diversa? (maxima* diametros 2 est pollicum) , ansis margini afTixis , et in uno latere ornata? heli- cibus s. volutis ejusdem metalli, partim ferruminatione affixis partrm ca?laturà formatìs. Esemplo sint Tab. II. fìg. 14 & 15.

b. Laminai aureai convexai *& - rotonda, in latere prominente eadsm ra- tìone, ac proximo loco laudala?, „ ornata?. Exemplo sit Tab. II. fìg. 16.

c. Globuli aurei cavi & perforati, filo inserendo, he liei bus ornati ejusdem. fere forma? atque in lamiuis. Cfr. Tab. II. fìg. 17. Uni globuli vitrei nigrì sunt inclusi. Cfr. Tab. il. fìg. 18.

d. Dua? laminee aureai duplices, ansis margini affixis; alteri inclusa est gemma (corneolus s. sarda), cui incisa est imago hominis pileo tectr, dex- tra pìscem cauda tenens, sinistra harpagonem (?), gemma alteri lamina? qvondam inclusa hodie abesL Lamina altera alteri omnàm) similis. Lamina simplex

ii <m

convexa, gemmam circumdans, eadem fere ratioue ac lamina? & globuli antea, descripti, est ornata. Cfr. Tab. II. fig. 19.

e. Lamina aurea crassior rotunda, serie duplici globulorum aureorum, in altera parte admodum prominente, circumdata; marginis parti bus sibi op- positis ansa? bina? sunt affixa?. Huic laminai Graeca ha3c inest inscriptio ;

KESOH©ITO2aAOrjU2IOANN, qva? legenda videtur:

xop fioviSt ra) eco ìov\v loaw o: Domine! succure servo tuo Joanni. Haec in- scriptio est incisa, et ornamento ad speciem corona? etiam inciso circumdata. Pars aversa nunc aperta olim lamina operta fuisse videtur, ita ut capsulam for- maret, haud dubie reliquiis sacris asservandis inservientem, quod inscriptio indi- care videtur. — Formam hujus vide Tab. II. fig. 20.

ff Serpèns aureus convolutus, in parte aversa planus & ansa praeditus. Cfr. Tab. II. fig. 21.

g. Involucrum qvoddam aureum ad speeiem fìstulae, cum duabus ansis affixis. Cfr. Tab. . %. 22.

h# Annulw* crassus aureus, pala praeditus, figura cruciformi & pluribus vitri glauci globulis inclusis ornata; in orbe tres figura? draconum (fig. 23 b.) inscuipta?. Virga aurea minor, ornamentis carens, convoluta annulo inserta est, & annido torqui anneetendo inserviise videtur. Cfr. Tab II. fig. 23.

i. Annulus aureus, e filo aureo, instar seriei globulorum formato, factus, cujus fines ita sunt connexi, ut ex arbitrio laxari vel coarctari possit.

k. Lamina argentea, rotunda convexa inaurata, ansa instructa, cujus la- teri prominenti particula? vitri sunt inclusa?. Cfr. Tab. II. fig. 24.

1. Laminai argenteaz quadrangula? inaurata?, ansis instructa?, helicibus ser- pentoni instar sinuosis, ornata?, qua? tamen ab iis sunt diversa?, qua? in laminis aureasinveniuntur. Harum exempla vide Tab. II. fig. 25, 26 et 27.

Ha? lamina? fabrica? Norvegica? vel saltem septentrionalis esse videntur ; nam figura? his adaptata? similes sunt iis, qua? sa?pius in cippis (Bautastene*) sa?culo- rmm 9ni & proxime sequentium & rebus occurrunt aliis, qua? in sepulcris e tem- pore paganitatis reperiuntur.

*) Cfr, Bautil d. e. Alle Svea ok Gotha Rikens Bautastenar af J. GòrangoH, ^tockholm 1750 fol* et Sjòborg Samlingar etc» passim»

2*

m. Orbis, e filo argenteo factus, cujus fines contorti ansam effieiunt. Huie orbi inserti sunt alternatimi globuli novem e vitro glauco faeti, & annuii pani aurei oeto. Hujus forniam exhibet Tab. II, fig. 28.

n. Aliorum ornamentorum aureorum exempia exhibent Tab. IL fig* 29, 30 et 31.

Laminas argenteas sub lit. 1. commemmoratas si exeeperis, et fortasse etiam duas vei tres laminas aureas rotundas, qvibus ornatus illarum simifes insunt, ce— tera? sub n. 8. commemorata? res fere omnes extra septentrionem elaborata? vi- dentur, quum ornatus artem prodant majorem, quam ut in retate tam prisca, quam cui res hasee esse adscribendas sit verisimile, in Norvegia vel terris vicinis ela- borata? esse sìnt censenda?. Ex ìnscriptione gra?ca cujus supra fìt nientio, et numis bvzantinis concludere lieet, nonnulla saliem ornamenta e Grascia esse ori- unda, sicuti numi ceteri etiam nonnullorum patriarci prodere possunt.

9. Centum globuli s. margarita? arte faeta?, maximam partem e vitro di- versi coloris aut ex argilla cocta facti, forma? et coloris diversi. Fauci e vitro pellucido facti, ìntrorsum auro obducti, praecipue memoratu digni. Omnes bt globuli , in australibus terris siue dubio fabricati, ejusdem generis sunt atqiié alii, qui non raro in tumulis \orvegieis, e tempore pagauitatis, reperiuntur.

Quin ha? res omnes oHrti ornamenta fuerint, dubitari nequit, quum ipsi numi ansìs sin* ircstructi, ut monili cuidam jungercntur, et orbes et annuii aurei cura majori sint elaborati, quam qui olim numorum vicibus fungebanìuì ; ha? enim virgae aurea? rudes erant, in orbem, plerumque spiralem, convoluta;.

Tempus, (pio terra? sint commissa?, accurate quidem definiri non potest, multa tamen adsunt indicia, qua? sa?culum decimum vel undecimum arguant.

a- Numos si consideramus , tempus quidem quinqtie fere sa?cuIorum inter antiquissimum et maxime recentem effluxit (ab anno 364 ad anno 867), sed ex omnibus (undevigintì) quatuordecim intra sa?culi spatium (inter 769 et 867) sunt signatì, et tres alii «idem tempori adjudicandi videntur (lit. a. X i et lit. b. S). Non est nisi unus (lit. b. «) qui see. 4to certe est adscribendus, et unus (lit. b. yj) qui sec. 6to casus vitletur. Hiiic concludendum videtur, mimo» non ante seculi 9ni partem posteriorem esse collectog et monili adjunctos, et vix ante seculum lOmum terra? commissos, quum inter maxime recentes sit by- zantinus (lit. b. ]3) et aliqvod spatium tempori*, ut ex Costantinopoli in Nor- vegiam veniret, et postea ut ornatui inserviret, elapsum esse sit necesse.

Observatu deinde dignum est, inter numos nuilum Scandinavicum reperiri. Constat, numos in Scandinavia, si non prius, saltem, a Canuto Magno, Dania? et Norvegia? rege, Olavo, Skòtkonung dicto, Svecia? rege, et Magno Bono, Xorve-

IP

mesa

> 13 4fe

giae et Dania? rege, in initio sedili undecimi esse cusos. Si tempore, qno res repertae ornatui inserviebant, numi Scandinavici exstitissent, non inteiligitur, cur hi e monili exclusi fuissent. Verosimile itaque, res terrae esse commissas seculo de- cimo vel in initio seculi undecimi*)

b. Forma aliarum priscum tempus (ut n. li 2, 3. 4. 5), aliarum (ut n, 8. 1.) sedila nonum vel proxime seqventia arguit.

c. Globuli vitrei repertis similes sa3pius in sepulcris Norvegorum gentilium reperiuntur,

Quam ob rem hic thesaurus in paludem sit demersus scrutanti duae impri- mis conjectura? se praebent, altera, regem vel ducem Norvigieum hasce res pos- sedisse sed, periculo appropinquante, eas in palude occultasse, altera, quae raa- gis arridet, unum vel plura idola gentilia iis ornata fuisse, &quo tempore (seculo decimo et undecimo ineunte) religio Christiana in Norvegia invalescere caepit, idololatram ardentem Cquum tempia gentilia a reformatoribus non raro divitiis spoliarentur) eas abstulisse et occultasse, ne raperentur vel tactu Christianorum inquinarentur. Haec conjectura eo magis probanda, quod et armiliae tres an- gustìores sunt, quam ut vii* adultus man uni eis inserere potuerit, graviores vero, quam quas femina facile gestaret, et e pluribus auctorum antiquorum locis, idola monilibus aureis et argenteis fuisse ornata, constat, e. gr.

*) Ut conjecturam proponam, quomodo numi ejusdem fere acvi e regionibus iuter se tara dissitis in unum locum convenerint, vero non dissimile mihi videtur, lioc in Gallia vel Hispania factum esse. Nam numi nonnulli sunt Gallici & numus uni- eus Anglosaxonicus in Gallia relictus esse potest, quum Vuìfredus Archiep. anno dir. 812 iter Romani feeit (cfr. Saxon Chronicle-ed. Ingram p. 85. 86)5 & numi bizantini per commercia vel bella in Oriente ad Arabes transire potuerunt & inde unacum cuficis ad Arabes in Hispaniam. Expeditione maritima, quam pluries se- calo nono et decimo in Galliam & Hispaniam fecerunt Normanni, exinde nuraos et nonulla fortasse ornamentorum reportasse censeri possunt. Dubiura movere potest, qvod in numis repertis nullus adest Hispanus ; sed Arabes in Hispania numis Cha- lifarum orientalium etiam postqvam eorum imperio parere recusaverant, usi esse & pauci modo numi ab Arabibus in Hispania cusi videa tur, quum tales numi hodic sint rarissimi, numi vero cufici orientales non itera. In Coliectione nova numorurn Cuti coniai &c. dig. & expl. a. I. G. C. ADLER. Ilafoiae 1792, inter 116 numos cuf., p. 159-166. non nist quatuor numi hispani, (duo argentei et duo a?nei) quorum unus tantum ante seculura 11 mura (oerae christ.) est cusus, memorantur. Io ceL Fraehnii recensione nurnorum muhamedanorum socictatis scientiarum Petropolitana», gupra laudata, inter pluries centenos numos cuficos non nisi 34 Hispani (qvorum uuus tantum anni heg. 551 - 1156 p. Chr. n., aureus, ceteri argentei & aenei) recensentur.

14

In historia Olai Tryggvii fìlii (regis Norvegia?) P. II. cap. 24. p# 101 et 102 ed. Skalhoitensis, ita describitur idolum Thori, in tempio principali Thran- dorimi interiorum in Maeren.*)

„Enn er their Jsvamo i hqfit, Jkorti thar ei fkurdgod, Thor fat i midiu, hann var me/i tignathur, hann var mikill oc allur buinn gulli oc Jìlfri, sa var um- hunadr Thors, at hann fat i herru, hun var miòk glafileg, fyrir hanom vora bciu ter trie hafrar ii harla vel geòrver, a hvelum lek hvòrutveggea kerran oc hafrar- ner, hornataug hajranna var Jlunginn af sylfri, alt var thetta fmidi med underliga mìklum hapleik "

a: „Ulis (rege 8s comitibus) templum intrantibus, inopia non erat idolorum. Thorus medius sedebat, maximo honore cultus; magnus erat & totus auro & argen- to ornatus. Idolum Thori ita erat formatura, ut in veha sederet admodum splendida, cui birci duo optime elaborati erant juncti; & veha & hirei rotis erant instructi; cir- cum cornua hircorum catena argentea erat circumvoluta. Omnia ornamenta mirabiliter elaborata erant, u

In historia Olai Sancti, anctore Snorrio Sturla? filio, eap. 118 et 119 ido- lum Thori in tempio in Hundthorp, praedio in Gudbrandsdaien (in parochia nane Froen dieta in dioeeesi Agershusiensi) ita describitur:

,,£7m qveUdit, thd Jpyr konungr son Gudbrands, hvernog god theirra vetri gòrt; han fegir, at hann var merktr eptir Thór, oc hejir hann hamar i hendi, oc mikill vexti oc holr innan oc górr undir honom sem hiallrfe, oc ftendr hann thar d ofan, er hann er itti. Eigi skortir hann gull oc filfr d sér"

a: ,, Vespertino sempore rex (Olaus Sanctus,) filium Gudbrandi (in proelio captirum factum) interrogat, quomodo deus eorum factus esset; respondet, eum Thoro similem esse factum, malleum manu tenentem, statura magnum & introrsum cavum; sub eo suggestum factum, cui insistit, quando foris est; Ornatu aureo & argenteo eum noncarere.

„Thd sdo their mikinn fiolda biianda farà til thingst oc baro i milli sin marni* likan mikitj glaft allt med gulli oc f il fri."

d: „Deinde magnam rusticorum multitudinem, ad conventnm euntium, et simula» crum hominis totum auro et argento splendens inter se gestantium viderunt."

Quum deinceps idolum jussu regis contusimi esset, Olaus rusticos ita aìloqvitur:

„Takit thar gull ydart oc gersemar9 er her fer nu um volto» oc hqfit keim til qvenna ydarra.u

o: „Aurum vestrum & moniliat in campo nunc dispersa**) capiatis & uxoribus testris domum feratis!"

In historiaB Nialis cap. 89, idola in tempio quodam in Gudbrandsdaien^ tempore Haquini comitis (Jarl) ita describuntur:

„C7m nottinafór Vigdhrappr til godahùs theirra Iarls oh Gudbrands. hdnn ^ehk ìnn i hùjit. hann fa Thorgerdi Havrgabrudi fìtìa oh var hon fva mikil fmn rnadr

*) Mceren praedium est in regione, quae nunc dicitur Sparboen, parochia in dioeeeri Nidarosiensi.

**) Exinde patet, simulacrum etiam pluribus ornamentis minoribus fui à se instnjciuiB.

rofhinn. hon hafdi mikinn guìlhring d bendi, oh falld d hofdi, hann fviptìr hana faldinum oh tehr af henni gullhr inginn. Thd fer hann herru Thórs oh tekr af honom annan guìlhring, hann toh hinn thridia af Irpu oh dro thau òli ùty oh toh af theim allan bùnadinn fidan lagdi hann elld ì godahùfit oh brendi upp."

3 : ,,Noctii Vigahrapp ad tempi um comitis (Ilaquini) & Gudbrandi (Dale - Gudbrand dicti) profectus est. iÉdem intravit; ibi Thorgerdam Ilaurgabrudam virum adultum magnitudine seqvantem vidit sedentem. Armillam magnam auream brachio & velamen capite tulit. Velameli ei ahripit et armillam auream anfert. Deinde veham Thori ob- serv.ans alium orbem aureum ei aufert, et tertium Irpae (deae, quae Thorgerdae soror liabebatur) anfert; denique omnia (idola) foras traxit, et omnibus ornamenti* spoliavit; tempi nm tandem accendit et igne absumsit."

In Faereyinga Saga Ch'istoria insuiarum Faeroe) cap. 23tio alhid Thorger- dae Haurgabrudse simulacrum ita describitur:

,Jnn ganga their i hufìt Hahon oh Sigmundr thar var fjòldi goda - - - - Kona

var thar innar i hufit um thvert, oh var hùn vegliga bùin. lari haftadi sér nidrfy- rir fcetr henni , oh là leingì, oh fidan ftendr hann upp oh fegir Sigmundiy at their fhulu fazra henni forn nohhura, oh horna silfri thvi d stólinn fyrir hana, En that skulum vid at marhi hafay fegir Hdkon, hvort hun vili thiggiay at eh vildi at hun lèti laufan hring thann er hùn hefir d hendi fér; dttu Sigmundr af theim hring heillir at taha. En nù tehr lari tit hringsins, oh thihir Sigmùndi hùn bey già at hnefann, oh nòdi lari eigi hringnum lari haftar fér nidr i annan tima fyrir hanat oh that finnr Sigmundr , at lari tdraft, oh ftendr upp eptir thatt oh tehr til hring» sins, oh er thd lauss "

a: „Haquinus (Jarls. comes) et Sigmund (filiusBresterisFaeroiensis) aedem iutrant*

ibi multa eraut Idola Mulier (o: simulacrum mulieiis) ibi e regione intran-

tium splendide ornata apparuit, Comes se ad pedes ejus prostravit et diu jacuit; sur- git deinde et Sigmundo dicit, ut aliqnid ei offerrent et argentum in sella ante eam pone- rent. Exinde vero, inquit Haquinus, inteJJigemus ? num hoc accipere velit, quod tum orbem, qnem in summa marni gerit (a: armillam) laxabit ; hie orbis tibi , Sigmunde! secundam fortunam parabit. Comes nune orbem prehendit; ilJa vera ma num retrahere Sigmundo videtur; et comes orbem non adeptus est. Comes se coram ea iterum prò- sternit, et Sigmundus eum lacrymas effundere videt; deinde surgit et orbem prehendit jam tacile sequentem."

AHus idoli Thorgerdae Haurgabrudae mentio fit in historia Olai Tryggvii filli, ed. Skalholt. P. II. cap. 53 p. 198.

Thorkei Dyrdill , Olai regis avunculus, templum novit, in quo Haquinus comes Thorgerdam Haurgabrudam coluerat, et illuc regem duxit. Olaus aedem puicram et bene ornatam vidit. Deinde ita loquitur auctor.

„Tharvar oc buit eitt saiti harla fagurt oc i thvi sarti sat ein Kona hlmdd harla

vel . Konùngr thottift skilea at thesfi var Thorgérdar lihneshea, hann toh tha

gu II oc silf ur oc go d hi ai di af lihneshiurmi-"

o: „ParaU ibi erat etiam sedes admodum pulcra, cui mulier laute vestita inse debat . . . . , Rex hoc esse simulacrum Thorgerdae intellexitj argentumy aurum et vestimenta bona itaque simulacro abstulit."

In historiie Olai Saneti, auct. Snorrio cap. 143 idolum Bjarmicum Jo~ male ita describitnr:

„Thorir veik aptr til Jomala, oc tók silfr -bolla, er ftód i Kniam hònom; hann var fullr af silfr- Pennìngom - - Sidan rann Karli at Jómalanom; hann sa at dì' gurt men var a hdljl hònom. Karli reidi tii òxina, oc hió i sundur tigilinn, et var aptan a hdlsinomy er menit var f est med "

o: „Thorer (Hund dictus , praefectus NorVcgicus) ad simulacrum Jomali rever* sus, craterem ar^cnteum, genihus ejus impositum , numis argenteis plenum, abstulit

• Postea Karlius ad Jomalurn accurrit; vidtt ornamentimi aureum crassurtt

colio ejus esse impositum. Postea Karlius securim sustulit et nodum, quo ornamentum in cervice junctum erat, secuit."

Ex hisce locis videmus itaque, simulacra gentilium septentrionalium orna- menta aurea diversi generis et formae pestasse, ornamenta aurea crassee collo imposita , in cervice juncta (quales sunt orbes Tab. I fìg. 1 et 2) armillas (quales sunt in Tab. I. fig. 3. 4 et 5) vestimenta,*) quibus jungendis fìbula (qualis est in Tab. I. fig\ 6) inservire potuit, et multa ornamenta aurea et ar- gentea minora (qualia sunt reliqua, quorum in hac dissertati uncula fit mentio.)

Ad hanc conjecturam magis verisimilem reddendam confert etiam tradì- tio, ab eo loco, qvo res repertae sunt, templum gentilium olim haud longe dissitum fuisse referens.

Pretium omnium haruni rerum, 2030 Spec. mon. Norv. (fere 400 lib. Steri, mon. Augi,) inventori et praedii possessori ex agrario publico est solutum, et res ipsae Universitati nostra? tradita?.

) Non possum non commemorare , in templis Buddhistarum in insula Cevldn plure« imagines deorum et d canini pietas videri , vestimentis, torquibus , mrniillis et aliis ornamentis instructas (Cfr. An Account of the interior of Cevlon etc. by John Davy< London 1821. 4to pag. 199, et Tab. VII. Nescio num, qui de origine communi Buddhalsmi indici et religiouis Odiniauaì scripserunt, liane simulacrorum similitu- dinem animadverterint.

.so. ; •

Deacidified using the Bookkeeper process. Neutralizing agent: Magnesium Oxide Treatment Date: . ^

PreservationTechnòIogies \

A WORLD LEADER IN PAPER PRESERVATION

111 Thomson Park Dnve Cranberry Township. PA 16066 (724) 779-2111

. _ i